İlk çıktığı gün projesini okuduğum ve teknolojisine, bakış açısına, hikayesine gerçekten inandığım bir proje olmayı başaran Cardano(ADA) dan biraz bahsetmek istiyorum. Okuduğunuzda vay be! neleri düşünmüşler dedirten projeye başlayalım.
Cardano projesinde uygulama ve aşamaları temsil eden isimler ince düşünülmüş ve özenle seçilmiş. Bunlar bilim, sanat ve edebiyat dünyasının sembol isimleri.
CARDANO
Örneğin “Cardano” ismi Gerolamo Cardano’dan geliyor. Kendisi İtalyan ve Rönesans Dönemi matematikçisi. Aynı zamanda fizikçi, astrolog, doktor, kimyager, filozof, kumarbaz ve satranç oyuncusu. Gördüğünüz üzere çok yönlü biri.
Eski ama çok değerli insanlar bu tür kişiler için “hezarfen” derlermiş. Sözcük anlamı bin fenli-bin ilimli olan hezarfen “çok farklı disiplinlerde engin bilgiye sahip kişi” demek.
Gerolamo Cardano yaşamı boyunca 200’den fazla bilimsel eser yazmış ve Rönesans sırasında matematiksel olasılık alanındaki kilit figürlerden biri olmayı başarmış.
Çok esnek, birlikte çalışabilir, programlanabilir ve matematiksel kanıtlar ile oyun teorisine dayanan, üstelik titiz bilimsel yöntemler de kullanan bir kripto para projesi için Cardano adının oldukça uygun olduğunu söyleyebiliriz.
ADA
ADA veya Türkçe söylenişiyle ADA ismi, asıl adı Augusta ADA Byron olan, yaygın olarak ADA Lovelace ismiyle bilinen İngiliz matematikçi ve yazardan gelmektedir.
ADA’nın makine hakkındaki notları, bir bilgisayar tarafından işlenmek üzere yazılan ilk algoritmayı içerir. Bundan dolayı genel kanı bu hanımefendinin dünyanın ilk bilgisayar programcısı olduğudur.
ADA Lovelace’in çalışmaları olmadan, bugün bildiğimiz bilgisayarların var olmayacağı iddia edilebilir.
ADA’nın vizyonunu onurlandırmak için Cardano ekosisteminin yaratıcıları, hem projenin kripto parasına bizim ifade ettiğimiz şekliyle ADA ismini vermişler hem de 1 ADA’nın en küçük birimini Lovelace olarak adlandırmışlar, tıpkı 1 Bitcoin’in en küçük birimine Satoshi dendiği gibi.
OUROBOROS
Ouroboros, Cardano’daki konsensüs mekanizmasına verilen isim.
Ouroboros, kendi kuyruğunu yiyen bir yılanı veya ejderhayı gösteren bir sembol.
Eski Yunanca olan bu sözcük fikir birliği mekanizmasının döngüsel doğasını temsil ediyor.
Protokolde rastgeleliğin sağlandığı bir yöntem kullanılan ikinci versiyon Ouroboros Praos olarak adlandırılmış. Praos İbranicede “yumuşak, nazik, kibar” anlamlarına geliyor.
Üçüncü versiyona ise Ouroboros Genesis denmiş. Genesis de İbraniceden gelen bir sözcük ve “köken, baş nokta” anlamlarına geliyor.
Dördüncü sürümde ağdaki yükün hafiflemesi için veritabanının yatay olarak bölümlere ayrılması (horizontal partitioning) sağlanıyor. Çok yönlü doğası sebebiyle bu versiyon Ouroboros Hydra olarak adlandırılmış. Hydra Yunan mitolojisindeki çok başlı canavarın ismi.
Daedalus
Daedalus, Cardano projesinin cüzdanına verilen isim.
Yunan mitolojisinin becerikli zanaatkârı Daedalus mimar, heykeltıraş ve her türlü mekanik aracı yapan çok yönlü bir sanatçı.
“Ustaca işlenmiş” anlamına gelen Daedalus’ın cüzdan ismi olarak seçilmesi çok yerinde.
Cardano’nun hafif cüzdan uygulamasının adı ise Icarus. O da Daedalus’ın oğlu.
Emurgo şirketi Icarus cüzdan prototipini, Chrome tabanlı Yoroi adlı cüzdanı geliştirmek için kullanmış. “Yoroi” Japoncada “zırh” demek.
Plutus
Plutus, Cardano’nun geliştirdiği akıllı sözleşme dillerinden biri. Plutus Yunan mitolojisinde zenginlik tanrısı.
Marlowe
Marlowe, tıpkı Plutus gibi yine Cardano tarafından geliştirilen akıllı sözleşme dillerinden biri. İsim 16. yüzyılda yaşamış İngiliz şair, oyun yazarı ve casus olan Christopher Marlowe’dan geliyor.
Ouroboros Chronos
Bu uygulama Proof of Stake üzerinden ve izin gerektirmeden birbirine bağlı dev bilgisayar ağı için saat/zaman senkronizasyonu sağlıyor.
Chronos Yunan mitolojisinde bir titan olmakla birlikte kendisinin zamanı yarattığı ve zamanlar arasında seyahat ettiği söylenir. Kronoloji sözcüğü de Chronos isminden türemiş.
Dolayısıyla proje için seçilen bu isim yine nokta atışı olmuş.
Ouroboros Crypsinous
Bu uygulama da gizlilik sağlayan bir Proof of Stake protokolü.
Crypsinous Yunancadan geliyor ve gizliliğe, mahremiyete önem veren insanlar için kullanılan bir terim.
Şimdi Cardano projesinin roadmap’inde yer alan 5 aşama için belirlenmiş isimleri derinlemesine inceleyeceğiz.
Byron
Cardano projesi ilk aşama: Byron. Bu dönem “Kuruluş” olarak ifade edilmiş.
İngiliz şair, lord, devrimci ve politikacı olan George Gordon Byron romantizm akımının önde gelen isimlerinden biri ve az önce bahsettiğim ADA Lovelace’in de babası.
Kendisi aristokratik-burjuva toplumuyla uzlaşmaz bir zıtlık içerisinde.
Şiirlerinde ezilen halk ve toplumsal adaletsizliği dile getirmiş.
En ünlü eseri Don Juan’da, “Britanya riyakârlığı”nı, tüm Avrupa soylularını ve krallarını alabildiğine hoyratça taşlamış.
Hayatını incelediğimde devrimci oluşu, halk kitlelerine duyduğu yakınlık ve feodal bağnazlığa karşı düşmanlığı sebebiyle Cardano projesinin ilk aşaması için Byron isminin doğru bir tercih olduğunu düşünüyorum. Çünkü bu kuruluş dönemi merkeziyetçilikten nihai hedef olan merkeziyetsizliğe geçiş için bir hazırlık dönemi anlamı taşıyordu ve Lord Byron’ın bu ruhu temsil ettiği bir gerçek.
Konu dışı şu notu paylaşmadan edemem.
Lord Byron Yunanların Osmanlılara karşı isyanlarına bizzat katılmak gayesiyle Yunanistan’a gitmiş fakat şu tarihi tespiti yapmaktan da kendini alamamış: “Kılıcı insafsız bir beceriyle kullanan Türk’ün eli, yendiği insanların yarasını sarmakta da ustadır”
Shelley
Cardano projesi 2. aşama: Shelley. Bu dönem “Merkeziyetsizlik” olarak ifade edilmiş.
Web sitesinde yer alan resimdeki kişi Percy Bysshe Shelley. Kendisi Lord Byron’ın arkadaşı ve o da romantizmin önemli şairlerinden biri.
Shelley Çağı’nın odak noktası az önce de belirttiğim üzere “merkeziyetsizlik”.
Percy Shelley’nin hayatını incelediğimde bu kavramı karşılayabilecek iki unsura rastladım. Bunları paylaşmak isterim.
Percy bir ateist. Oxford Üniversitesi’nde iken yazdığı “Ateizmin Gerekliliği” makalesinden sonra okuldan atılmış. Onun ateist oluşu bir bakıma merkezi bir otoriteye karşı çıkış olarak değerlendirilebilir ve bu nedenle Shelley Dönemi’nin isim babası kabul edilebilir.
Ulaştığım ikinci veri ise Percy’nin mezar taşı.
Percy bir yelkenli kazası sonucu boğularak öldü ve cesedi 10 gün sonra sahile vurdu. Bulunduğu yerde yakılarak kendisine bir cenaze töreni düzenlendi.
Mezar taşında ise denizde ölüşüne atıf olarak Shakespeare’in Türkçeye “Fırtına” olarak çevrilen “The Tempest” oyunundan satırlar yazılmıştı.
Mezar taşında yer alan “sea change” ifadesi dikkat çekici. Zira bu terim “ani ve köklü değişiklik, tümüyle değişme, büyük değişim ve dönüşüm” anlamlarına gelmekte.
Charles Hoskinson bu ifadeden ilham alıp Cardano projesinin oldukça önemli bu ikinci aşaması için Shelley ismini seçmiş olabilir.
Goguen
Cardano projesi 3. aşama: Goguen. Bu dönemin odak noktası “Akıllı Sözleşmeler” olarak belirlenmiş.
Peki bu isim nereden geliyor?
1941-2006 yılları arasında yaşamış Joseph Goguen, Kaliforniya ve Oxford üniversitelerinde profesör olan Amerikalı bir bilgisayar bilimci. IBM ve SRI International’da araştırmalar gerçekleştirmiş. Çalışmalarında “cebirsel semantik” ve “program doğrulama” alanlarına odaklandı. Cebirsel semantik, bilgisayar programlarının doğruluğunu kanıtlamak için matematiksel mantığa dayalı bir yaklaşımdır.
Goguen’in çalışmaları, Illinois Üniversitesi’nde bilgisayar bilimi profesörü ve Runtime Verify CEO’su olan Grigore Rosu’ya “K” framework’ünü geliştirmesi için ilham vermiş.
K, akıllı sözleşmelerin kodunu doğrulamak için kullanılıyor. Böylece 2016’daki Ethereum DAO saldırısı gibi felaketler önlenebilecek.
K’da birçok programlama dili tanımlandığından, Cardano’nun Goguen Sürümü’nden sonra akıllı sözleşmeler otomatik olarak doğrulanırken aynı zamanda son derece esnek ve güvenli hâle de gelmiş olacak.
Cardano Projesi, Shelley Çağı’nda merkeziyetsizleştikten ve Goguen Dönemi’nde akıllı sözleşme işlevselliği kazandıktan sonra yayınlanacak olan Bashõ sürümü, Cardano’yu mümkün olduğunca verimli hâle getirmeye ve ölçeklenebilirliğini artırmaya odaklanacak.
Basho
Cardano projesi 4. aşama: Basho. Dönemin öne çıkan özelliği ise “ölçekleme”.
Peki neden Basho?
Kendisi 17. yüzyılda yaşamış bir Japon şair. Basho Türkçede “eğlenceli şiir” anlamına gelen ve dünyanın en kısa şiir türü olarak kabul edilen Haiku’nun ustası.
Çok az kelimenin kullanıldığı bu şiirler üç satırdan oluşuyor. Bizdeki mâniler gibi kısa ve öz bir anlatım söz konusu.
Basho ile ilgili ulaştığım diğer önemli veri ise Japonya’da muazzam bir hızla seyahat etmesi.
Sonuç olarak, zor kelimeler kullanmadan derin mesajlar iletmeyi başaran efektif şiiri ve hızlı seyahat etme becerisi sayesinde Basho ismi Cardano’daki ölçekleme dönemini başarıyla temsil etmiş.
Voltaire
Cardano Projesi son aşama: Voltaire.
Dönemin karakteristik özelliği “Yönetim”.
Voltaire, Cardano ağının kendi kendine yeten bir sistem olması için gereken son parçaların birleştirildiği bir dönem.
Peki neden Voltaire ismi seçilmiş?
Voltaire Fransız Devrimi ve Aydınlanma hareketine büyük katkısı olmuş Fransız yazar ve filozof. Din ve ifade özgürlüklerinin yanı sıra, insan hakları konusundaki düşünceleri ve felsefi yazıları ile ünlenmiş. Eserlerinde kilise dogmaları ve döneminin Fransız müesseselerini yoğun olarak hicvetmiş.
Aydınlanma hareketinin monarşi ve kilise otoritesini baltalaması, Voltaire’in de bu akıma yaptığı büyük katkı, odak noktası “Yönetim” olan Cardano projesinin bu son aşaması için seçilmiş yine güzel bir isim.
Evet, Cardano projesinin her bir aşaması için belirlenen isimler ve bulabildiğim kadarıyla anlamları ve temsil ettikleri idealler bu şekilde.
Kişisel Yorum:
Yatırım tavsiyesi vs. olarak düşünmeyin öncelikle ancak bu proje diğer şaşalı anlatılan 8000 e yakın kripto projesinin yanında gerçekten üzerinde özel düşünülmüş, her aşaması hikayelendirilmiş, titizlikle işlenmiş bir proje. Başındaki isim de zaten Ethereum un eski CEO’larından Charles Haskinson. Birkaç yıl sonra zeminde uygulamaya geçtiğinde birçok projesini sıkça duyacağımıza inanıyorum. Gerçek hayatta yerini buldukça değerleneceğini düşünüyorum.